Müəllif: Publisist.az /Tarix: 2025-01-23 /Oxunma Sayı: 85

Elmi Məqalələr: Tədqiqatın Dəqiq Strukturlaşdırılması və Funksiyaları

Elmi məqalə, müəyyən bir mövzuda aparılmış tədqiqatın nəticələrini təqdim etmək, elm və təcrübə sahələrində yeni biliklər yaratmaq, mövcud problemlərə həll yolları təklif etmək və elmi ictimaiyyətdə fikir mübadiləsini inkişaf etdirmək üçün yazılır. Elmi məqalənin əsas funksiyaları aşağıda izah edilmişdir:

Elmi Məqalənin Funksiyaları

İnformasiya Mübadiləsi
Elmi məqalələr tədqiqatçılar arasında informasiya mübadiləsi üçün platforma yaradır. Bu, yeni ideyaların müzakirəsinə və əməkdaşlıq imkanlarının inkişafına səbəb olur.
Tədqiqatın Dokumentasiyası
Elmi məqalə, tədqiqatın detallı şəkildə sənədləşdirilməsi və gələcək nəsillər üçün arxivləşdirilməsi funksiyasını daşıyır. Bu, elmin davamlı inkişafı üçün vacibdir.
Karyera İnkişafı
Elmi məqalələr, tədqiqatçıların akademik və peşəkar karyerasında böyük rol oynayır. Nüfuzlu jurnallarda dərc olunan məqalələr tədqiqatçının elmi nüfuzunu artırır və akademik sahədə irəliləyişinə töhfə verir.
Sitat və İstinad Mənbəsi Yaratmaq
Elmi məqalələr gələcək tədqiqatlar üçün əsas mənbə rolunu oynayır. Digər tədqiqatçılar bu məqalələrə istinad edərək öz işlərini qururlar.
Elmi Dəlil və Sübutların Təqdimatı
Elmi məqalələr nəzəriyyələrin və ya eksperimentlərin nəticələrini təsdiqləmək üçün sübutlar təqdim edir. Bu, elmi mübahisələrdə obyektivlik təmin edir.
Elmi Tərəqqinin İzlənməsi
Elmi məqalələr vasitəsilə müəyyən bir sahədəki irəliləyişlər, mövcud bilik boşluqları və gələcək tədqiqat istiqamətləri müəyyən edilir.

Elmi məqalə yalnız bir tədqiqat işinin nəticələrini təqdim etmək üçün deyil, həm də biliklərin inkişafı və yayılması üçün fundamental vasitədir. Bu məqalələr elmin praktiki və nəzəri tərəflərini birləşdirərək həm elm adamlarına, həm də cəmiyyətə böyük töhfə verir.

Elmi məqalə yazmaq istənilən akademik və ya tədqiqatçı üçün vacib bir bacarıqdır. Məqalə strukturunun düzgün qurulması, tədqiqatın məzmununu aydın və ardıcıl şəkildə təqdim etmək üçün əsasdır. Aşağıda elmi məqalənin strukturu və hər bölmə üçün geniş izah verilmişdir.

Elmi məqalə adətən aşağıdakı əsas bölmələrdən ibarət olur:

Başlıq (Title)
Müəlliflər və İştirakçılar (Authors and Affiliations)
Xülasə (Abstract)
Açar sözlər (Keywords)
Giriş (Introduction)
Materiallar və Metodlar (Materials and Methods)
Nəticələr (Results)
Müzakirə (Discussion)
Nəticə (Conclusion)
Təşəkkür (Acknowledgments)
Ədəbiyyat siyahısı (References)

1. Başlıq (Title)

Başlıq məqalənin mövzusunu və əsas fikrini qısa, dəqiq və aydın şəkildə əks etdirməlidir. Effektiv başlıq aşağıdakı xüsusiyyətlərə malikdir:

Mövzu haqqında ümumi təsəvvür yaradır.
10-15 söz arasında olur.
Elmi terminlərdən istifadə edərək məqalənin əhəmiyyətini vurğulayır.

Məsləhət: Qısa və spesifik başlıqlar seçin, qeyri-müəyyən ifadələrdən qaçın.

2. Müəlliflər və İştirakçılar (Authors and Affiliations)

Məqaləni hazırlayan müəlliflərin adları və onların elmi müəssisələrdəki təmsilçiliyi bu bölmədə qeyd edilir. Hər müəllifin aşağıdakı məlumatları göstərilməlidir:

Tam adı
İşlədiyi və ya təmsil etdiyi təşkilat
Elektron poçt ünvanı (ən çox birinci müəllif və ya əlaqələndirici müəllif üçün)

3. Xülasə (Abstract)

Xülasə məqalənin qısa təsviridir və adətən 150-300 söz arasında olur. Xülasədə aşağıdakılar qeyd olunmalıdır:

Tədqiqatın məqsədi
İstifadə olunan metodologiya
Əsas nəticələr və əhəmiyyət
Məqalənin yeniliyi və tədqiqat üçün töhfəsi

Məsləhət: Xülasəni məqaləni yazıb bitirdikdən sonra hazırlayın, çünki əsas məqamları yekun olaraq daha yaxşı vurğulaya bilərsiniz.

4. Açar sözlər (Keywords)

Açar sözlər oxucuların məqaləni daha asan tapmasına kömək edən əsas terminlərdir. 5-8 açar söz seçərək aşağıdakı prinsiplərə riayət edin:

Məqalənin mövzusunu əks etdirən əsas terminləri daxil edin.
Çox ümumi olmayan spesifik sözlər seçin.
Elmi verilənlər bazalarında tez-tez axtarılan ifadələrdən istifadə edin.

5. Giriş (Introduction)

Bu bölmə tədqiqatın kontekstini, problemin aktuallığını və məqsədini izah edir. Giriş adətən aşağıdakı hissələrdən ibarətdir:

Problem təsviri: Problemin nə olduğu və niyə həll olunmasının vacib olduğu izah edilir.
Ədəbiyyat icmalı: Mövcud tədqiqatlar və bilik boşluqları qısaca nəzərdən keçirilir.
Tədqiqatın məqsədi: Bu işin hansı suallara cavab verdiyi və əsas məqsədi göstərilir.

Məsləhət: Girişi qısa və maraqlı edin, oxucunun diqqətini cəlb edin.

6. Materiallar və Metodlar (Materials and Methods)

Bu bölmə tədqiqatın necə aparıldığına dair ətraflı məlumat verir. Burada qeyd edilir:

İstifadə olunan materiallar (məsələn, cihazlar, kimyəvi maddələr, proqram təminatı).
Tədqiqat metodları (məsələn, eksperimentlər, sorğular, statistik təhlil).
İcra olunan addımlar və prosedurlar.

Məsləhət: Metodları təkrarlanabiləcək şəkildə detallı yazın ki, digər tədqiqatçılar işi təkrarlaya bilsin.

7. Nəticələr (Results)

Bu bölmə tədqiqat nəticələrinin təqdim olunduğu hissədir. Burada:

Şəkillər, qrafiklər, və cədvəllər vasitəsilə məlumatlar vizuallaşdırılır.
Əsas tapıntılar konkret şəkildə vurğulanır.

Məsləhət: Nəticələri mümkün qədər obyektiv şəkildə təqdim edin və əlavə şərh verməkdən çəkinin (şərhlər müzakirə bölməsində yer almalıdır).

8. Müzakirə (Discussion)

Bu bölmə nəticələrin təhlili və onların mənası haqqında məlumat verir. Əsasən aşağıdakı hissələrdən ibarətdir:

Nəticələrin şərhi: Tədqiqatın suallarına necə cavab verdiyi izah edilir.
Ədəbiyyatla müqayisə: Mövcud tədqiqatlarla nəticələr arasındakı oxşar və fərqli məqamlar göstərilir.
Məhdudiyyətlər: Tədqiqatın məhdudiyyətləri və gələcək işlər üçün təkliflər qeyd olunur.

9. Nəticə (Conclusion)

Nəticə bölməsi tədqiqatın əsas mesajını qısa şəkildə təqdim edir. Burada:

Əsas tapıntılar vurğulanır.
Tədqiqatın praktiki əhəmiyyəti qeyd edilir.
Gələcək tədqiqat istiqamətləri təklif olunur.

Məsləhət: Nəticəni qısa və təsirli şəkildə yazın, yeni məlumat daxil etməyin.

10. Təşəkkür (Acknowledgments)

Bu bölmə tədqiqatın hazırlanmasında kömək edən şəxslərə, təşkilatlara və maliyyə dəstəkçilərinə təşəkkür etmək üçün istifadə olunur.

11. Ədəbiyyat Siyahısı (References)

Bu bölmə məqalədə istinad edilən bütün mənbələrin siyahısını təqdim edir. Ədəbiyyat siyahısı müəyyən edilmiş sitat standartına uyğun tərtib olunmalıdır (məsələn, APA, MLA, Chicago).

Məsləhət: Düzgün formatlaşdırılmış istinad siyahısı hazırlamaq üçün avtomatik alətlərdən (məsələn, Zotero, EndNote) istifadə edin.

Dil və üslub: Elmi məqalə aydın, konkret və obyektiv üslubda yazılmalıdır. Subyektiv ifadələrdən və lazımsız emosiyalardan qaçın.
Redaktə və yoxlama: Məqaləni tamamladıqdan sonra dəfələrlə oxuyaraq dil və məzmun səhvlərini düzəldin.
Formatlaşdırma: Məqalənin strukturuna uyğun formatlaşdırma tətbiq edin və jurnalın tələb etdiyi şablona əməl edin.

Bu struktur əsasında yazılmış məqalələr oxucuların diqqətini daha asan cəlb edir və tədqiqatın təsirini artırır. Uğurlu məqalələr hazırlamaq üçün hər bölməni diqqətlə işləmək vacibdir.