Şərq Xalqlarının Musiqisi: Əsrlərin Sədası
Şərq xalqlarının musiqisi zəngin tarixi və dərin mədəni kökləri ilə dünya musiqi irsinin ayrılmaz bir hissəsidir. Asiya, Yaxın Şərq, Qafqaz və Orta Şərq xalqlarının musiqisi çoxəsrlik ənənələrin, mədəniyyətlərin və həyat tərzinin incə sədalarını özündə əks etdirir. Bu musiqi, həm dini ayinlərdə, həm də gündəlik həyatda insanların duyğularını ifadə etmək üçün istifadə edilmişdir.
Şərq musiqisinin tarixi qədim dövrlərə gedib çıxır. Misir, Mesopotamiya, Hindistan və Çinin musiqi ənənələri bəşəriyyətin ən qədim mədəni irslərindən sayılır. Qədim yazılı mənbələrdə və arxeoloji qazıntılarda musiqi alətlərinə və melodiyalara aid çoxlu məlumat tapılmışdır.
Şərq musiqisini fərqləndirən ən mühüm xüsusiyyət onun melodik zənginliyi və ritmik müxtəlifliyidir. Şərq musiqisi Qərb musiqisindən fərqli olaraq çox vaxt modallıq (maqam) əsasında qurulur. Bu, musiqinin daha dərin emosional ifadəsini təmin edir.
1. Maqamlar və Melodiyalar
Şərq musiqisinin əsasını maqam sistemi təşkil edir. Ərəb, fars, türk və Azərbaycan musiqisində maqamlar müxtəlif emosiyaları ifadə edən melodik konstruksiyalardır. Hər maqam müəyyən hiss və ruh halını əks etdirir: sevinc, hüzn, arzu və dərin düşüncə.
2. Ritmik Varyasiyalar
Şərq musiqisində mürəkkəb ritmlər geniş yayılmışdır. Bu ritmlər rəqslərdə və musiqi kompozisiyalarında xüsusi harmoniya yaradır. Misal üçün, türk və ərəb musiqisində səmâi, curcuna kimi ritmik ölçülər mövcuddur.
3. Musiqi Alətləri
Şərq musiqisinin zənginliyini onun çoxçeşidli musiqi alətləri təmin edir.
- Simli alətlər: Tar, ud, saz, kamança, sitar
- Nəfəs alətləri: Ney, zurna, balaban
- Zərb alətləri: Dəf, naqara, darbuka
Hər xalqın özünəməxsus alətləri var və bu alətlər həmin xalqın mədəniyyətini və musiqi ənənələrini əks etdirir.
Şərq Xalqlarının Musiqi Mədəniyyəti
Hər bir Şərq xalqının musiqisi onun həyat tərzinin, dünyagörüşünün və tarixi taleyinin ifadəsidir.
1. Azərbaycan Musiqisi
Azərbaycan muğamı UNESCO tərəfindən bəşəriyyətin şifahi və qeyri-maddi irsi siyahısına daxil edilmişdir. Muğam dərin emosional təsirə malik mürəkkəb musiqi janrıdır.
2. Fars Musiqisi
Fars musiqisi öz incə melodik ifadəsi və klassik poeziya ilə sıx bağlılığı ilə tanınır. Dastgah sistemi fars musiqisinin əsasını təşkil edir.
3. Ərəb Musiqisi
Ərəb musiqisi zəngin maqam sistemi və vokal ənənəsi ilə fərqlənir. Ərəb musiqisində ud və ney kimi alətlər əsas rol oynayır.
4. Türk Musiqisi
Türk klassik musiqisi Osmanlı dövrünün saray musiqisi ənənələrinə əsaslanır. Türk xalq musiqisi isə xalqın gündəlik həyatını və arzu-istəklərini əks etdirir.
5. Hind Musiqisi
Hind klassik musiqisi iki böyük məktəbi əhatə edir: Hindustani (şimal) və Karnatik (cənub). Hind musiqisi raga və tala kimi mürəkkəb melodik və ritmik strukturlara əsaslanır.
Şərq musiqisi bu gün də öz aktuallığını qoruyur və dünya musiqisinə ilham mənbəyi olmağa davam edir. Müasir bəstəkarlar qədim ənənələri müasir musiqi üslubları ilə sintez edərək yeni musiqi janrları yaradırlar. Elektron musiqidə, cazda və dünya musiqisi (world music) janrında Şərq motivlərindən geniş istifadə olunur.
Publisist.az saytı müəllifin subyektiv təxəyyülü fonunda cəmiyyətin aktual problemlərinə toxunur