Sednaya Həbsxanası - Bəşəriyyətin qara səhifəsi

Sednaya həbsxanası (və ya "Sednaya Hərbi Həbsxanası") Suriya ərazisində, paytaxt Dəməşq şəhərinin şimalında yerləşən və dünyada "dəhşət həbsxanası" kimi tanınan müəssisələrdən biridir. Bu həbsxana Suriya rejimi tərəfindən siyasi məhbusların saxlanılması və işgəncə mərkəzi kimi istifadə olunub.

Sednaya həbsxanası Suriya Prezidenti Hafiz Əsəd dövründə, 1987-ci ildə tikilib. Rəsmi olaraq hərbi məhbusların saxlanıldığı müəssisə kimi tanıdılsa da, Bəşər Əsəd rejimi altında siyasi müxaliflər, hüquq müdafiəçiləri, jurnalistlər və adi vətəndaşlar üçün bir işgəncə mərkəzinə çevrilib.

Beynəlxalq insan haqları təşkilatlarının hesabatlarına görə, Sednaya həbsxanasında məhkumlara sistematik şəkildə işgəncələr tətbiq olunur. Amnesty International tərəfindən 2017-ci ildə yayımlanan "İnsan qəssabxanası" adlı hesabatda həbsxanada hər həftə yüzlərlə məhkumun edam edildiyi, məhkumların aclıqdan öldüyü və qeyri-insani şəraitdə saxlanıldığı qeyd edilir.

Sednaya həbsxanasında baş verən işgəncə metodlarına aşağıdakılar daxildir:

• Fiziki və psixoloji işgəncələr,
• Elektrik cərəyanından istifadə edərək işgəncə,
• Uzunmüddətli aclıq və tibbi yardımın qadağan edilməsi,
• Yuxu məhrumiyyəti və izolyasiya.

Hesabatlara əsasən, həbsxanada keçirilən edamlar xüsusi məhkəmələrdən keçmədən və gizli şəraitdə həyata keçirilir. Məhkumlar bəzən həbsxanada bir neçə il saxlanıldıqdan sonra məhkəməsiz edam edilir.

Sednaya həbsxanasında baş verən dəhşətlər dünya ictimaiyyətinin və hüquq müdafiə təşkilatlarının ciddi narahatlığına səbəb olub. Amnesty International, Human Rights Watch və digər qurumlar Suriya rejiminin bu həbsxanadakı əməllərini hərbi cinayət kimi qiymətləndirib. Lakin beynəlxalq müdaxilə olmaması səbəbindən, həbsxanadakı vəziyyət illərlə dəyişməz qalıb.

Sednaya həbsxanası Suriya rejiminin siyasi basqı siyasətinin və insan hüquqları pozuntularının simvoluna çevrilib. Bu müəssisə Suriya xalqının repressiyaya qarşı mübarizəsini və beynəlxalq birliyin bu vəziyyətə müdaxilə etməkdə çətinliyini xatırladır.

Sednaya həbsxanası Suriya tarixində qara ləkə kimi qalır. İnsan hüquqları təşkilatlarının məlumatları göstərir ki, bu müəssisədə baş verənlər təkcə Suriya daxilində deyil, beynəlxalq miqyasda da ədalət axtarışının zəruriliyini ortaya qoyur. Rejim dəyişikliyi və hüquqi müdaxilələr olmadan Sednaya kimi müəssisələrdəki dəhşətlər davam edə bilər.

Bəşər Əsədin devrilməsindən sonra Sednaya həbsxanasında aşkarlanan faktlar dünya ictimaiyyətini şoka salıb və bu həbsxananın tarixi boyu baş verən dəhşətlərin miqyasını ortaya çıxarıb. Əsəd rejiminin süqutundan sonra beynəlxalq təşkilatlar və müstəqil araşdırmaçılar həbsxanaya daxil olmağa və uzun illər gizli saxlanılan cinayətlərin izlərini aşkar etməyə müvəffəq oldular.

Həbsxana ərazisində və ətrafında çoxlu kütləvi məzarlıqlar aşkar edilib. Bunların bir çoxunda tanınmaz hala salınmış, sistematik şəkildə öldürülmüş insanların qalıqları tapılıb. Cəsədlər üzərində aparılan tibbi ekspertizalar onların əksəriyyətinin aclıq, döyülmə, elektrik cərəyanı ilə işgəncə və boğulma nəticəsində öldüyünü göstərib. Həmçinin edam yerlərinin yaxınlığında kütləvi basdırılma izləri müəyyən edilib.

Sednaya həbsxanasında işgəncə üçün xüsusi hazırlanmış otaqlar və alətlər aşkarlanıb. Bunlara daxildir:

• "Qırmızı otaq" adlandırılan edam və işgəncə otaqları,
• Elektrik cərəyanı verən qurğular,
• Böyük zəncirlər və tavanlara asılan kəmərlər,
• Məhbusların əllərini və ayaqlarını bağlamaq üçün istifadə olunan mexanizmlər.

Bundan əlavə, xüsusi təcridxanalar aşkar olunub ki, burada məhkumlar illərlə işıq görmədən, səs-küysüz və insan təmasından tamamilə uzaq saxlanılıb.

Əsəd rejiminin devrilməsindən sonra həbsxanada qalan rəsmi sənədlər və gizli hesabatlar tapılıb. Bu sənədlər göstərir ki:

• Rejim tərəfindən həbsxanada "siyasi məhbuslar" adı altında sıravi vətəndaşlar, hüquq müdafiəçiləri və jurnalistlər saxlanılıb.
• Həftəlik və aylıq "edam siyahıları" təsdiq edilib və edamlar gizli şəkildə həyata keçirilib.
• Bəzi məhkumların ölümü "təbii səbəblər" kimi qeydə alınıb, halbuki işgəncə nəticəsində ölüblər.

Sənədlər arasında məhbusların "itirilməsi"ni (qeydə alınmadan edam edilməsini) əks etdirən siyahılar da aşkar edilib.

Sednaya həbsxanasında saxlanılan məhkumların çoxu aclıqdan və tibbi yardımın olmamasından həyatını itirib. Həbsxana dəhlizlərində və təcridxanalarda tapılan insan qalıqları göstərib ki, məhkumların böyük hissəsi məqsədli şəkildə qidalandırılmayıb və xəstəliklərin yayılmasına imkan yaradılıb.

Həbsxanada "ölüm hüceyrələri" kimi tanınan xüsusi bölmələr aşkarlanıb. Bu kameralar həbsxananın ən məxfi hissəsində yerləşirdi və buraya daxil olan məhbusların sağ çıxma ehtimalı demək olar ki, yox idi. Edamlar asılma və ya kütləvi güllələmə yolu ilə həyata keçirilib.

Sednaya həbsxanasından qaça bilən keçmiş məhbuslar və ya saxlanılanların yazdığı qeydlər də aşkar edilib. Divarlara cızılmış son mesajlar, ölümə yaxın insanların qoyduğu izlər və ailələrinə ünvanladığı son xatirələr dəhşətin dərinliyini daha da açıq şəkildə göstərib.

Bəşər Əsədin devrilməsindən sonra çoxsaylı ailələr həbsxanaya üz tutaraq itkin düşən yaxınlarını axtarmağa çalışıblar. Həbsxanada aparılan araşdırmalar bir çox ailə üçün dəhşətli həqiqətləri üzə çıxarıb: onların yaxınları illər əvvəl işgəncə altında və ya edam edilərək öldürülüb.

Sednaya həbsxanası Suriya rejiminin tətbiq etdiyi dəhşətli siyasi basqının simvoluna çevrilib. Əsəd rejiminin devrilməsindən sonra aşkarlanan faktlar insan hüquqları pozuntularının miqyasını dünyaya açıq şəkildə nümayiş etdirdi. Bu tapıntılar beynəlxalq məhkəmələrdə hərbi cinayətlərin və insanlıq əleyhinə cinayətlərin sübutu kimi istifadə edilə bilər. Sednaya həbsxanasında baş verənlər, təkcə Suriyanın deyil, bəşəriyyətin tarixində unudulmayacaq qara bir səhifə olaraq qalacaq.

Mənbə və İstinadlar:

1. Amnesty International:
• "Human Slaughterhouse: Mass Hangings and Extermination at Saydnaya Prison, Syria" (2017) adlı hesabat.
• https://www.amnesty.org
2. Human Rights Watch:
• Suriyada müharibə cinayətləri və Sednaya həbsxanası ilə bağlı insan haqları pozuntularını sənədləşdirən hesabatlar.
• https://www.hrw.org
3. The Guardian və BBC News:
• Sednaya həbsxanası ilə bağlı araşdırma məqalələri, şahid ifadələri və müstəqil jurnalistlərin apardığı təhlillər.
4. UN Human Rights Council:
• Suriyadakı müharibə dövründə insan hüquqları ilə bağlı hesabat və beynəlxalq təhqiqatlar.
5. Suriya İnsan Haqları Şəbəkəsi (SNHR):
• Suriyada saxlanılan məhbuslar və itkin düşən şəxslərlə bağlı qeydlər və statistik məlumatlar.
• https://snhr.org