Postmodernizmin Müasir Təsviri İncəsənətə Təsiri
Postmodernizm, 20-ci əsrin ortalarından etibarən fəlsəfə, ədəbiyyat, memarlıq və incəsənət kimi müxtəlif sahələrdə öz təsirini göstərən mürəkkəb bir hərəkat və düşüncə tərzi olmuşdur. Bu yazıda postmodernizmin müasir təsviri incəsənətə təsiri daha geniş şəkildə araşdırılacaq. Postmodernizm, klassik və modern dövrlərin ciddi qaydalarından uzaqlaşaraq, müxtəliflik, eklektika, parodiya, mətnlərarasılıq və subyektivlik kimi anlayışları ön plana çıxarır. Bu yazıda, postmodernizmin təsviri incəsənətə necə təsir etdiyi, hansı üslub və texnikaların inkişaf etdiyi, müasir incəsənətdə bu təsirlərin necə öz əksini tapdığı və postmodernizmin gələcək incəsənət üçün nə ifadə etdiyi təhlil ediləcək.
1. Postmodernizmin Əsas Xüsusiyyətləri və İncəsənətdəki Kökləri
Postmodernizm, modernizmin universal həqiqət, mükəmməllik və tərəqqi ideyalarını rədd edir. Əvəzində, subyektivlik, müxtəliflik, mənaların çoxluğu və tarixi narativlərin parçalanması qəbul edilir. Bu düşüncə tərzi incəsənətdə də öz əksini tapmışdır. Postmodern təsviri incəsənət, ənənəvi qaydaları pozaraq, izləyicini şübhə, müzakirə və şəxsi təfsirə sövq edir. Əsas xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:
- Eklektika: Müxtəlif tarixi dövrlərdən, mədəniyyətlərdən və incəsənət üslublarından götürülən elementlərin birləşdirilməsi. Bu yanaşma, incəsənətdə yeni və gözlə görünməyən birləşmələr yaradır.
- Parodiya və İroni: Klassik əsərlərin, ideyaların və mədəni simvolların tənqidi və ya məzəli şəkildə təqdim edilməsi. Bu, ənənəvi incəsənətə hörmətlə yanaşı, onun məhdudiyyətlərini də vurğulayır.
- Mətnlərarasılıq: Fərqli mədəni mətnlərin, simvolların və istinadların bir araya gətirilməsi. Bu, izləyicini əsərin mənasını daha dərin şəkildə araşdırmağa sövq edir.
- Subyektivlik və Çoxmənalılıq: Tək bir həqiqət anlayışının rədd edilməsi və izləyicinin şəxsi təfsirinə imkan verilməsi. Hər bir izləyici, əsərdən fərqli məna çıxara bilər.
- Tarixi və Mədəni İstinadlar: Postmodern incəsənət, keçmişin əsərlərini və ideyalarını yenidən şərh edərək, onları müasir kontekstdə təqdim edir.
---
2. Postmodernizmin Təsviri İncəsənətə Təsiri
Postmodernizm, təsviri incəsənətdə ənənəvi formaları dəyişdirərək, yeni ifadə vasitələri yaratmışdır. Bu təsir əsasən aşağıdakı üsullarla özünü göstərir:
- Qarışıq Texnika və Materiallar: Postmodern rəssamlar, ənənəvi yağlı boya, kətan və heykəltəraşlıq kimi materiallardan kənara çıxaraq, qarışıq texnikalardan istifadə edirlər. Məsələn, rəssamlar fotoqrafiya, kollaj, performans və hətta qəribə materiallar (plastik, metal, tullantılar) ilə işləyirlər. Bu, əsərlərin daha dinamik və çoxşaxəli olmasını təmin edir.
- Mədəniyyətlərarası İlham: Postmodern incəsənət, müxtəlif mədəniyyətlərdən gələn simvollar, motivlər və üslublarla zəngindir. Bu, qloballaşan dünyada mədəniyyətlərarası dialoğu təşviq edir. Məsələn, Qərb incəsənəti ilə Şərq incəsənətinin elementləri bir əsərdə birləşdirilə bilər.
- İzləyici İştirakı: Postmodern əsərlər, izləyicini passiv bir müşahidəçi olmaqdan çıxararaq, aktiv iştirakçıya çevirir. İzləyici, əsərin mənasını öz şəxsi təcrübələri, düşüncələri və mədəni arxa planı ilə şərh edir. Bu, incəsənəti daha interaktiv və fərdi bir təcrübəyə çevirir.
- Tarixi və Mədəni İstinadlar: Postmodern rəssamlar, tarixi və mədəni istinadlardan geniş şəkildə istifadə edərək, keçmişlə indi arasında dialoq yaradırlar. Bu, əsərlərin dərinlik və mürəkkəbliyini artırır. Məsələn, Leonardo da Vinçinin "Mona Liza" əsəri postmodern rəssamlar tərəfindən müxtəlif şəkildə yenidən şərh edilmişdir.
3. Müasir Təsviri İncəsənətdə Postmodern Təsirlər
Müasir təsviri incəsənətdə postmodernizmin təsiri, rəssamların ənənəvi formaları yenidən şərh etməsi və yeni ifadə üsulları axtarması ilə özünü göstərir. Müasir incəsənət əsərlərində aşağıdakı xüsusiyyətlər diqqət çəkir:
- Dijital İncəsənət və Texnologiya: Postmodern dövrün texnoloji inkişafı, rəssamların dijital vasitələrdən geniş şəkildə istifadə etməsinə imkan yaratmışdır. Dijital incəsənət, ənənəvi təsviri incəsənətlə birləşərək, yeni ifadə formaları yaradır. Məsələn, rəqəmsal rəsm, animasiya və virtual reallıq kimi texnologiyalar, incəsənətin sərhədlərini genişləndirir.
- Gender və Kimlik Məsələləri: Postmodern incəsənət, gender, cinsiyyət və kimlik kimi məsələlərə də toxunur. Rəssamlar, əsərlərində sosial və siyasi məsələləri tənqidi şəkildə təqdim edirlər. Məsələn, Cindy Sherman kimi rəssamlar, gender rollarını və cəmiyyətdə qadınların təsvirini tənqid edən əsərlər yaradırlar.
- Ekoloji və Sosial Məsələlər: Müasir dövrün ekoloji və sosial problemləri də postmodern incəsənətdə öz əksini tapır. Rəssamlar, əsərlərində ətraf mühit, iqlim dəyişikliyi, insan hüquqları və sosial bərabərsizlik kimi mövzulara diqqət yetirirlər. Məsələn, Ai Weiwei kimi rəssamlar, siyasi repressiyaları və insan hüquqlarını tənqid edən əsərlər yaradırlar.
- Konseptualizm və Performans İncəsənəti: Postmodernizm, incəsənətin yalnız estetik cəhətləri ilə deyil, konseptual məzmunu ilə də maraqlanır. Konseptual incəsənət və performans incəsənəti, ideyaları və mesajları ön plana çıxarır. Məsələn, Marina Abramović kimi performans rəssamları, izləyiciləri şoka salan və düşündürən performanslar səhnələşdirirlər.
---
4. Postmodernizmin Gələcək İncəsənətə Təsiri
Postmodernizm, müasir incəsənətin inkişafına əhəmiyyətli təsir göstərməklə yanaşı, gələcək incəsənət üçün də yol göstərir. Aşağıdakı meyllər, postmodernizmin gələcəkdə incəsənətə təsirini göstərə bilər:
- Texnologiya və İncəsənətin Birləşməsi: Dijital texnologiyaların inkişafı ilə incəsənət daha interaktiv və dinamik olacaq. Virtual reallıq, süni intellekt və blokçeyn kimi texnologiyalar, incəsənətin yeni formalarını yaradacaq.
- Qlobal və Yerli Mədəniyyətlərin Sintezi: Postmodernizm, qlobal və yerli mədəniyyətlərin sintezini təşviq edərək, incəsənətin daha çoxşaxəli olmasını təmin edəcək.
- Sosial və Ekoloji Məsələlərə Diqqət: Gələcək incəsənət, sosial bərabərsizlik, ekoloji problemlər və insan hüquqları kimi məsələlərə daha çox diqqət yetirəcək.
Postmodernizm, müasir təsviri incəsənətə dərin təsir göstərərək, ənənəvi formaları dəyişdirib yeni ifadə üsulları yaratmışdır. Eklektika, parodiya, mətnlərarasılıq və subyektivlik kimi anlayışlar, incəsənətin daha çoxşaxəli və dinamik olmasını təmin etmişdir. Müasir dövrdə postmodern təsirlər, rəssamların sosial, mədəni və ekoloji məsələlərə daha çox diqqət yetirməsinə səbəb olmuşdur. Bu, incəsənətin təkcə estetik deyil, həm də sosial bir vasitə kimi inkişaf etməsini təmin etmişdir. Postmodernizm, incəsənətin gələcək inkişafı üçün də əhəmiyyətli bir rol oynamağa davam edəcəkdir.
İstifadə Olunmuş Ədəbiyyat
1. Jameson, F. (1991). Postmodernism, or, The Cultural Logic of Late Capitalism. Duke University Press.
2. Lyotard, J.-F. (1984). The Postmodern Condition: A Report on Knowledge. University of Minnesota Press.
3. Hutcheon, L. (1988). A Poetics of Postmodernism: History, Theory, Fiction. Routledge.
4. Foster, H. (1985). Postmodern Culture. Pluto Press.
5. Baudrillard, J. (1994). Simulacra and Simulatio. University of Michigan Press.
6. Harvey, D. (1990). The Condition of Postmodernity: An Enquiry into the Origins of Cultural Change. Blackwell.
Publisist.az saytı müəllifin subyektiv təxəyyülü fonunda cəmiyyətin aktual problemlərinə toxunur