ramadan
Ramazana son -
erik-bentli-teatr-ve-siyasi-dramaturgiya
Müəllif: Publisist.az /Tarix: 2025-01-25 /Oxunma Sayı: 70

Erik Bentli - Teatr və Siyasi Dramaturgiya

 

Erik Russel Bentli (1916–2023), XX əsr teatr dünyasının ən təsirli tənqidçilərindən, tərcüməçilərindən və siyasi teatrın tərəfdarlarından biri kimi tanınır. Onun ədəbi irsi, Bertolt Brextin əsərlərinin tərcüməsi, teatr tənqidi və siyasi-ictimai mövzulara həssaslığı ilə xarakterizə olunur. Bu məqalədə Bentli-nin həyat yolu, yaradıcılığı və teatr sənətinə töhfələri araşdırılacaq.

Erik  Bentli, Almaniyada anadan olmuş, lakin əsasən ABŞ-da fəaliyyət göstərmiş teatr tənqidçisi, yazıçı, tərcüməçi və professor idi. O, Avropa teatrının Amerikaya təqdim edilməsində, xüsusilə Bertolt Brextin əsərlərinin ingiliscə tərcüməsində mühüm rol oynamışdır. Bentli, teatrın təkcə bir incəsənət forması deyil, həm də siyasi və ictimai dəyişikliyin vasitəsi olduğuna inanırdı.

 Bentli, Oksford Universitetində filologiya təhsili almış, sonra ABŞ-da Kolumbiya Universitetində dərs demişdir.
- 1940-cı illərdə Avropada yaşayarkən Brextlə şəxsən tanış olmuş və onun əsərləri ilə maraqlanmağa başlamışdır.- Bentli, Brextin əsərlərini ingilis dilinə çevirərək onun ideyalarını ABŞ və İngiltərə auditoriyasına çatdırmışdır.
- "Qorxu və Yoxsulluğun Üçüncü Reyxində" (Fear and Misery of the Third Reich) kimi pyeslərin tərcümələri onu dünya şöhrəti qazandırdı.

Teatr Tənqidi və Eseistika
- "Tənqidçinin Rolu" (The Playwright as Thinker, 1946) kimi əsərlərində Bentli, teatrın fəlsəfi və siyasi dərinliyini təhlil etmişdir.
- O, teatrın cəmiyyəti dəyişdirmək gücünə sahib olduğunu vurğulayırdı.

Siyasi Aktivizm
- Bentli, Makkartizm dövründə (1950-ci illər) solçu baxışları səbəbilə təqib edilmiş, lakin teatr vasitəsilə siyasi mübarizəsini davam etdirmişdir.
- "Are You Now or Have You Ever Been?" (1972) kimi pyeslərində ABŞ-də "qırmızı həvəskarlıq" dövrünü tənqid etmişdir.

- Siyasi Teatrın Tərəfdarı: Bentli, teatrın kapitalizm, faşizm və sosial ədalətsizlik kimi mövzuları işıqlandırmalı olduğunu düşünürdü.
- Tənqidə Analitik Yanaşma: Onun tənqidləri yalnız estetik deyil, həm də tarixi və sosial konteksti nəzərə alırdı.
- İntermedial Eksperimentlər: Məsələn, mahnı və teatrı birləşdirən "Brext üzərində mahnılar" (Songs of Bertolt Brecht) layihəsində iştirak etmişdir.

Əsas Əsərləri
1. "The Playwright as Thinker" (1946):
Teatrın intellektual potensialını İbsen, Strindberg, Şou kimi dramaturqların əsərləri vasitəsilə təhlil edir.
2. "The Life of the Drama" (1964):
Teatr nəzəriyyəsi üzrə klassik əsər sayılır. Tragediya, komediya, melodram kimi janrları müqayisə edir.
3. "Thinking About the Playwright" (1987):
Müasir dramaturqların yaradıcılıq proseslərini araşdırır.

Təsiri və İrsi
- Brextin Qloballaşması: Bentli olmasaydı, Brextin ideyaları Qərb dünyasında bu qədər yayılmazdı.
- Siyasi Teatrın Dirçəlişi: Onun tənqidi yanaşması, 1960–70-ci illərdə ABŞ-də aktivləşən siyasi teatr hərəkatına təsir etdi.
- Akademik Təhsildə Rol: Kolumbiya və Northwestern Universitetlərindəki dərslərində yeni nəsil teatr tənqidçilərinə yol göstərdi.

Mükafatlar və Təltiflər
- Tony Mükafatı (1986) — Teatr sənətinə töhfələrinə görə.
- İngiltərə Kral Cəmiyyətinin Ədəbiyyat Mükafatı — Tərcümələrinə görə.


Erik Russel Bentli, teatrın intellektual gücünə inanan və onu siyasi dəyişikliyin vasitəsinə çevirən bir pioner idi. Onun Brext tərcümələri, tənqidləri və öz pyesləri teatr tarixində dərin iz qoymuşdur. Bentli, incəsənətin təkcə əyləncə deyil, həm dırcıltı və mübarizə vasitəsi olduğunu bizə xatırladır.

 

 

 

Paylaş:

  1. Publisist.az saytı müəllifin subyektiv təxəyyülü fonunda cəmiyyətin aktual problemlərinə toxunur